PIV 2020
- Serĉi
- Foliumi
- Klarigoj
Klarigoj
Enhavo
Tiu ĉi TTT-ejo estas la interreta versio de la vortaro Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto 2020 (= PIV 2020) kun kelkaj diferencoj, kiuj estas klarigitaj fine de tiuj ĉi klarigoj.
PIV 2020 kiel libro
PIV 2020 aperos tre baldaŭ kiel libro. Ĝi estas jam presita, kaj estos post kelkaj semajnoj mendebla en la katalogoj de UEA, FEL, SAT-Amikaro, SATeH kaj Korea Esperanto Asocio. Por tiuj, kiuj ne kutimas mendi ĉe tiuj libroservoj, bonvolu direkti viajn mendojn rekte al kontakto@satesperanto.org.
Sekcioj
La paĝo enhavas tri sekciojn alireblajn per tri butonoj supre de la paĝo:
- Serĉi - ĉi tie oni faras serĉojn en la vortaro
- Foliumi - ĉi tie oni povas foliumi tra la vortaro
- Klarigoj - ĉi tie oni povas legi klarigojn
Mallongigoj kaj simboloj
La diversaj mallongigoj, simboloj kaj vinjetoj uzataj en la vortaro estas listigitaj en aparta paĝo.
La serĉilo
La serĉilo en la sekcio “Serĉi” donas la eblon priserĉi kapvortojn kaj derivaĵojn, kaj aldone ankaŭ la ceteran tekston de la vortaraj artikoloj (difinoj, ekzemploj, rimarkoj...). Oni simple entajpu vorton en la tekstokampon, kaj poste premu la “Ek”-butonon aŭ uzu la enigoklavon.
Oni notu, ke serĉado en kapvortoj/derivaĵoj kaj serĉado en la cetera teksto funkcias en iom malsamaj manieroj. Legu pli detale ĉi-poste pri specialsignoj en serĉesprimoj kaj pri serĉado en la cetera teksto.
Oni povas uzi la ikso-sistemon en la tekstokampo: cx = ĉ, gx = ĝ, hx = ĥ, jx = ĵ, sx = ŝ, ux = ŭ.
Elektiloj
En la sekcio “Serĉi”, sub la kampo, kie oni enskribas serĉesprimon, estas kvar elektiloj:
- Kapvortoj elektas serĉadon en kapvortoj
- Derivaĵoj elektas serĉadon en derivaĵoj
- Cetere elektas serĉadon en la cetera teksto de la vortaro (difinoj, ekzemploj, rimarkoj...)
- Uskle elektas, ĉu la serĉo atentu la diferencon inter minuskloj kaj majuskloj
Por ordinara uzado la du elektiloj “Kapvortoj” kaj “Derivaĵoj” estu aktivaj, dum “Cetere” kaj “Uskle" estu neaktivaj.
Ŝanĝoj ĉe tiuj kvar elektiloj efikas post serĉado.
La elektiloj “Derivaĵoj” kaj “Cetere” povas iafoje esti markataj per griza fono. Tiel markita elektilo estas sen efiko, kvankam ĝi estas aktivigita. Tio povas okazi, kiam oni uzas ĵokersignon aŭ radiko-signon en la serĉesprimo.
Supre, apud la sekciaj butonoj “Serĉi”, “Foliumi” kaj “Klarigoj”, estas ankoraŭ du elektiloj:
- Tildoj elektas, ĉu estu uzataj la klasikaj vortaraj tildo-signoj aŭ efektiva teksto por la koncerna kapvorta radiko.
-
Apartigi apartigas sekciojn, derivaĵojn kaj sencojn kiel memstarajn blokojn en la artikoloprezentado, kio povas faciligi la legadon.
La apartigado ankoraŭ ne estas ideala, ĉar la diversaj sekcioj de la artikoloj ankoraŭ ne estas perfekte markitaj en la baza kodo de la artikoloj. Tio estos iom post iom korektita.
Ŝanĝoj de tiuj du elektiloj tuj efikas al montrado de la aktuala serĉorezulto. Ili efikas same ankaŭ al montrado de artikoloj sub “Foliumi”.
Plej multaj uzantoj verŝajne preferas, ke la elektilo “Apartigi” estu aktiva, dum “Tildoj” estu neaktiva.
Serĉorezultoj
La rezultoj de serĉo prezentiĝas kiel listo de artikoloj el la vortaro kun la koncernaj trafoj markitaj. Se estas multaj artikoloj en tiu prezento, oni devas rulumi tiun liston suben. Antaŭ tiu listo de artikoloj aperas aparta trafomenuo, kiu estas listo de ĉiuj trafoj en la montrataj artikoloj: unue la kapvortaj trafoj, poste la derivaĵaj trafoj kaj fine la trafoj en cetera teksto. En tiu listo ĉefvortaj trafoj aspektas kiel kapvorto, derivaĵaj trafoj aspektas kiel derivaĵo, kaj trafo en cetera teksto aspektas kiel cetere. Alklako de ero en tiu listo rulumas la prezenton de artikoloj al la koncerna trafo, kiu tiam estas pli elstare markita. La unua trafo estas aŭtomate tiel montrata. La trafoj en cetera teksto povas ofte konsisti el listo de ripetataj vortoj, ĉar la sama vorto povas aperi samforme en pluraj lokoj, dum ordinare estas ne pli ol unu kapvorta trafo, kaj ne pli ol unu derivaĵa trafo.
Maldekstre de ĉiu artikolo en serĉorezultoj aperas la simbolo 📖. Ĝi donas la eblon foliumi tra la vortaro ekde la koncerna artikolo. Tio okazas aŭtomate en la sekcio “Foliumi”.
Oni povas ŝanĝi la larĝon de la prezento de serĉorezultoj: La dekstra rando (kun ruluma listelo) estas tirebla dekstren aŭ maldekstren per muso (aŭ per tuŝpremo ĉe tuŝekrano).
Multaj trafoj
Prezentiĝas samtempe 10 artikoloj (iafoje iomete pli ol 10). Se estas trafoj en pliaj artikoloj, aperas sago por antaŭeniri al la sekva grupo de artikoloj. Kiam iu el la sekvaj artikologrupoj estas prezentata, aperas sago por reeniri al la antaŭa grupo. Krome haveblas falmenuo, per kiu oni povas salti rekte al iu ajn el la diversaj artikologrupoj.
Eventualaj trafoj en kapvortoj kaj derivaĵoj ĉiam estas montrataj en la unua artikologrupo. Se oni elektis serĉi ankaŭ en cetera teksto, povas esti, ke estas prezentataj iom pli ol 10 artikoloj en la unua grupo. En tia situacio povas okazi ankaŭ tio, ke la koncernaj artikoloj kun kapvortaj aŭ derivaĵaj trafoj reaperas, kiam oni antaŭeniras al la sekvaj grupoj, ĉar en tiuj artikoloj povas esti ankaŭ trafoj en cetera teksto.
Kiam la listo de artikoloj estas tre longa, oni devas rulumi ĝin suben por vidi ĉiujn artikolojn. Se oni uzas poŝtelefonon (aŭ alian aparaton kun tre malgranda ekrano), aperas suba strekita bordero de la artikololisto por indiki, ke ekzistas pli da teksto por montri. Se oni uzas grandan ekranon, la neceso rulumi suben estas montrata per la apero de rulumilo (ordinare dekstre).
Kiam oni serĉas en cetera teksto, povas iafoje esti, ke estas samtempe tre multe da trafoj en la trafomenuo, kiu tiam eble ne povas montri samtempe ĉiujn trafojn. Tiam oni devas mem rulumi la trafomenuon suben por vidi la lastajn trafojn. Tio estas montrata same kiel ĉe la listo de artikoloj (vidu tuj ĉi-antaŭe).
Specialsignoj kaj serĉoreguloj
-
En priserĉado de kapvortoj kaj derivaĵoj oni povas uzi ĵokerajn signojn: ? tiam reprezentas unu signon, dum * reprezentas nul aŭ pli da signoj. Ekz. ?iam trovas “ĉiam”, “kiam” kaj “tiam”, dum *iam trovas “ĉiam”, ”iam”, “kiam”, “neniam” kaj “tiam”. En serĉado de la cetera teksto tiaj ĵokeraj signoj tamen tute ne estas uzeblaj.
- En priserĉado de kapvortoj oni povas uzi radiko-signon: /, per kiu oni indikas, ke oni serĉas nudan radikon sen finaĵo, ekz. tabl/ (anstataŭ “tablo” kun finaĵo). Uzado de /-signo povas esti utila, kiam oni ne estas certa, kiun finaĵon la koncerna radiko havas kiel kapvorto. La radiko-signo ĉiam estu la lasta signo en la serĉesprimo. Kiam oni uzas radiko-signon, oni trovas nur tiajn radikojn, kiuj bezonas finaĵon. Do, se oni serĉas ekz. ĉiel/, oni trovas nur la vorton “ĉielo”, sed ne la tabelvorton “ĉiel”. En serĉado de derivaĵoj aŭ en cetera teksto la radiko-signo ne estas uzebla. Oni povas uzi ĵokerajn signojn kaj radiko-signon kune. Ekz. ĉi*/ trovas ĉiujn artikolojn, kies kapvorta radiko komenciĝas per “ĉi” kaj bezonas finaĵon, do interalie la artikolojn de “ĉielo” kaj “ĉifono” (sed ne tiun de la tabelvorto “ĉiel”).
-
En serĉado de la cetera teksto, ĉiu vorto estas aparte traktata. Ekz. la serĉesprimo granda vortaro trovas artikolojn kun la vorto “granda” kaj artikolojn kun la vorto “vortaro”, sed la frazeto “granda vortaro” ne estas aparte serĉata. Krome mallongaj vortoj kun malpli ol tri signoj (ekz. “la”, “de” k.s.) estas plene ignorataj en tia serĉado.
Aparta vorto estas vico de literoj aŭ ciferoj. Se oni do enskribas ekzemple “mem-evidenta” kiel serĉesprimon, tio estos traktata kiel du vortoj: “mem” kaj ”evidenta”, ĉar la dividostreko estas nek litero, nek cifero. Tio krome signifas, ke ne eblas serĉi en la cetera teksto vortojn kun apostrofo. Ekz. bat’ estas traktata same kiel bat sen apostrofo. Ambaŭ donas la samajn serĉorezultojn en serĉado de cetera teksto.
Foliumado
En la sekcio “Foliumi” oni povas foliumi tra la vortaro elektante la diversajn sekciojn laŭ la komencliteroj. Oni povas ekigi tian foliumadon ankaŭ en la sekcio “Serĉi” pere de la simbolo 📖 apud artikolo en serĉorezulto.
En la fino de la menuo de komencliteroj estas ronda simbolo, per kiu oni povas rerulumi la prezenton al tiu loko, kie oni komencis la foliumadon.
La elektiloj “Tildoj” kaj “Apartigi” efikas ankaŭ al montrado de artikoloj en la sekcio “Foliumi”.
Oni povas ŝanĝi la larĝon de la prezento de la vortaraj artikoloj: La dekstra rando (kun ruluma listelo) estas tirebla dekstren aŭ maldekstren per muso (aŭ per tuŝpremo ĉe tuŝekrano).
Serĉado de vorto en artikoloteksto
Se en la teksto de montrata artikolo oni vidas vorton, kiun oni volas serĉi, oni povas marki tiun vorton (ekzemple per duobla alklako). Ĝi tiam aperas kiel serĉesprimo en la supra tekstokampo por serĉota teksto de la sekcio “Serĉi”. Poste oni povas uzi la butonon “Serĉi” aŭ la enigo-klavon por efektivigi la serĉon. Eble indas unue aktivigi la elektilon “Kapvortoj” aŭ la elektilon “Derivaĵoj”. Iafoje indas forigi J-finaĵon aŭ N-finaĵon de la serĉota vorto, aŭ eble anstataŭigi la finaĵon per ĵokera signo (? aŭ *).
Se oni uzas tuŝekranon, necesas uzi la kopifunkcion de la legilo. Oni unue marku la koncernan vorton (ekz. per longa tuŝado de la teksto). Ordinate tiam aŭtomate aperas la eblo kopii ĝin. Tuj post la kopiado, la koncerna vorto aperas aŭtomate kiel serĉesprimo, kaj oni povas daŭrigi same kiel ĉi-antaŭe.
Se oni markas plurajn vortojn, aŭ tekston, kiu ne estas nura vorto, nenio okazas.
Uzi klavopremojn
Multajn funkciojn de la serĉilo oni povas regi per klavopremoj (anstataŭ per muso):
- s aŭ Eskapa klavo = meti fokuson al la tekstokampo por serĉesprimoj
- k = ŝalti/malŝalti la elektilon “Kapvortoj”
- d = ŝalti/malŝalti la elektilon “Derivaĵoj”
- c = ŝalti/malŝalti la elektilon “Cetere”
- u = ŝalti/malŝalti la elektilon “Uskle”
- t = ŝalti/malŝalti la elektilon “Tildoj”
- a = ŝalti/malŝalti la elektilon “Apartigi”
- Enigo-klavo = ekigi serĉon
- S (majuskle) = Aktivigi la sekcion “Serĉi”
- F (majuskle) = Aktivigi la sekcion “Foliumi”
- K (majuskle) = Aktivigi la sekcion “Klarigoj”
Se la fokuso estas en la tekstokampo por serĉesprimoj, la eskapa klavo elektas la tutan jam entajpitan tekston, sed la literaj klavoj (s, k, d, c, u, t, a, S, F kaj K) tiam simple enmetas la koncernajn literojn. Se oni volas uzi ilin por la ĉi-antaŭe menciitaj funkcioj, oni devas unue eliri el la tekstokampo, ekz. per la tabo-klavo.
Aŭtomataj proponoj
Kiam oni entajpas serĉesprimon en la tekstokampo en la sekcio “Serĉi”, aŭtomate aperas (en falmenuo sub la tekstokampo) proponoj pri vortoj serĉeblaj. Se oni aktivigis la elektilon “Kapvortoj”, aperas kapvortoj kiel proponoj. Se oni aktivigis la elektilon “Derivaĵoj”, aperas derivaĵoj kiel proponoj. Vortoj el la cetera teksto neniam estas proponataj.
Kiam aperas taŭga propono, oni povas ĝin elekti (alklaki), kaj tiu vorto estas aŭtomate serĉata. Proponoj aperas ankaŭ, kiam oni uzas ĵokersignojn, sed radiko-signoj (/) estas ignorataj en tia proponado de vortoj.
Diferencoj inter la papera kaj interreta versioj
Estas kelkaj diferencoj inter la teksto de la papera versio de PIV 2020 kaj tiu ĉi interreta versio:
- Malgrandaj sensignifaj eraretoj pri interpunkcio, krampoj, grasa stilo, kursivo k.s. estas korektitaj.
- Tie, kie en la libra eldono aperas tildo-signo (⁓), kiu simbolas la aktualan kapvortan radikon, aperas tie ĉi anstataŭe la koncerna radiko mem kiel teksto, sed kolore distingigita. Se oni preferas la klasikan vortaran prezenton, oni povas aperigi tildo-signojn per la elektilo “Tildoj”. Vidu pli pri tiu temo ĉi-poste ĉe Usklecoŝanĝo ene de artikolo.
- En kelketaj lokoj en tiu ĉi versio de la vortaro tia tildo-signo estas korekte aldonita tie, kie en la libra eldono aperas la kapvorta radiko kontraŭ la principoj de PIV.
- En sufiĉe multaj lokoj la libra versio de PIV prezentas kunigitajn derivaĵojn, ekz. “bovina aŭ Jenera ~o” (la tildo tie reprezentas la radikon “vakcin”). En tiaj okazoj aperas ĉi tie anstataŭe ĉiu el tiuj derivaĵoj aparte: “bovina ⁓o aŭ Jenera ~o”, por ke ĉiu formo estu aparte trovebla per la serĉilo. Simile ekz. “(A)~io, ~ujo” (la tildo reprezentas la radikon “aŭstr/”) fariĝis ĉi tie “(A)~io, (A)~ujo kun aldono de “(A)” ĉe la dua formo. Alian tre oftan kunigon povas ekzempligi “amin(o)⁓o“ (kie la tildo reprezentas “acid”), kiu en la libra PIV esprimas kune la du variantojn “aminacido" kaj “aminoacido”. Tio fariĝis ĉi tie du apartaj derivaĵoj: “amin⁓o” kaj “amino⁓o”.
- Kelkaj formuloj (ĥemiaj k.s.) devis ĉi tie esti iom alie skribitaj ol en la libro, ĉar prezentado de komplikitaj formuloj ne estas ĉiam ideale farebla en HTML.
- Ĉiuj ilustraĵoj kaj tabeloj en la libra versio dume forestas el tiu ĉi reta versio de PIV.
-
En la libra versio de PIV usklecoŝanĝo ene de artikolo estas montrata per interkrampa litero antaŭ tildo. Ekz. ĉe “abisen/o" aperas la derivaĵoj ”(A)⁓io” kaj “⁓ujo”, kie la interkrampa majuskla "A" indikas, ke estu komenca majuskla A en tiuj derivaĵoj (= “Abisenio” kaj “Abisenujo”), kvankam la kapvorto havas komencan minusklon. Ankaŭ la inversa ŝanĝo iafoje aperas. Ekz. ĉe “Adison/o” aperas la derivaĵo “(a)⁓a” (= “adisona”), kie la interkrampa minuskla "a" montras, ke estu komenca minuskla "a" en tiu derivaĵo.
Ĉi tie aperas similaj interkrampaj literoj antaŭ tildo, se oni aktivigis la elektilon “Tildoj”. Alie aperas la efektiva teksto de la koncerna radiko kun majuskla aŭ minuskla komenclitero.
En la libro tamen estas multaj okazoj, en kiuj estas pli ol unu varianto de derivaĵo, kiel en la ĉi-antaŭa ekzemplo ”(A)⁓io kaj ⁓ujo”. Tiam en la libro la interkrampa litero aperas nur ĉe la unua varianto de la derivaĵo, kvankam ĝi validas por ĉiuj variantoj. Ĉi tie tamen la interkrampa litero aperas ĉe ĉiu varianto por ke la serĉado povu funkcii ĝuste: “(A)⁓io kaj (A)⁓ujo”. En la libro la samo validas ankaŭ por postaj ekzemploj de la koncerna derivaĵo, kie mankas la interkrampa litero, kvankam la usklecoŝanĝo validas ankaŭ tie. En tiaj okazoj la interkrampaĵo devas aperi ĉi tie ankaŭ ĉe ĉiu mencio de la koncerna derivaĵo ene de la ekzemploj. Tio tamen ankoraŭ ne estas ĝuste realigita ĉie, ĉar estas malfacile trovi ĉiujn tiajn okazojn. Iom post iom tio espereble estos ĝustigita.
Bedaŭrinde la reguloj kaj principoj en la libra versio de PIV pri tiaj interkrampaj literoj, kiuj indikas usklecoŝanĝon, estas sufiĉe komplikitaj, kaj ne estas ĉiam tute facile interpreti ilin. Iafoje la praktiko eble eĉ estas erara (ne laŭ la principoj prezentitaj en la libro mem).
Raporti problemojn
Raportoj pri eraroj aŭ alispecaj problemoj estos tre bonvenaj. Skribu al “bertilow” ĉe “gmail.com”.